Trẻ 11 tuổi hoàn thành chương trình và chia tay mái trường tiểu học, là cấp học lâu nhất trong cấp học phổ thông để bắt đầu bước sang cấp học mới. Năm học 2021-2022 đối với lớp 6 là năm đầu tiên các em được học SGK mới của Chương trình GDPT 2018. Giai đoạn chuyển cấp này sẽ có những thay đổi lớn về môi trường học đường và phương pháp học tập. Vì vậy, cha mẹ có con đã hoàn thành chương trình tiểu học bắt đầu vào lớp 6 cần chuẩn bị tốt hành trang, luôn đồng hành và tìm hiểu những nội dung sau đây để giúp con học tập tốt trong năm học đầu cấp này.
I. NHỮNG ĐIỀU CHA MẸ CẦN BIẾT
1. Mục tiêu
- Chương trình giáo dục phổ thông cụ thể hoá mục tiêu giáo dục phổ thông, giúp học sinh làm chủ kiến thức phổ thông, biết vận dụng hiệu quả kiến thức, kĩ năng đã học vào đời sống và tự học suốt đời, có định hướng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp, biết xây dựng và phát triển hài hoà các mối quan hệ xã hội, có cá tính, nhân cách và đời sống tâm hồn phong phú, nhờ đó có được cuộc sống có ý nghĩa và đóng góp tích cực vào sự phát triển của đất nước và nhân loại. - Chương trình giáo dục tiểu học giúp học sinh hình thành và phát triển những yếu tố căn bản đặt nền móng cho sự phát triển hài hoà về thể chất và tinh thần, phẩm chất và năng lực; định hướng chính vào giáo dục về giá trị bản thân, gia đình, cộng đồng và những thói quen, nền nếp cần thiết trong học tập và sinh hoạt. - Chương trình giáo dục trung học cơ sở giúp học sinh phát triển các phẩm chất, năng lực đã được hình thành và phát triển ở cấp tiểu học, tự điều chỉnh bản thân theo các chuẩn mực chung của xã hội, biết vận dụng các phương pháp học tập tích cực để hoàn chỉnh tri thức và kĩ năng nền tảng, có những hiểu biết ban đầu về các ngành nghề và có ý thức hướng nghiệp để tiếp tục học lên trung học phổ thông.
2. Yêu cầu cần đạt về phẩm chất, năng lực
- Chương trình giáo dục phổ thông từ lớp 1 đến lớp 12 hình thành và phát triển cho học sinh 5 phẩm chất chủ yếu sau: Yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm. - Chương trình giáo dục phổ thông hình thành và phát triển cho học sinh những năng lực cốt lõi sau: - Những năng lực chung được hình thành, phát triển thông qua tất cả các môn học và hoạt động giáo dục: Năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo; - Những năng lực đặc thù được hình thành, phát triển chủ yếu thông qua một số môn học và hoạt động giáo dục nhất định: Năng lực ngôn ngữ, năng lực tính toán, năng lực khoa học, năng lực công nghệ, năng lực tin học, năng lực thẩm mĩ, năng lực thể chất.
3. Xuất hiện các môn học mới
- Lớp 5 các em đã được học các môn: Tiếng Việt; Toán; Đạo đức; Khoa Học; Lịch sử và Địa lí; Giáo dục thể chất; Nghệ thuật (Âm nhạc, Mĩ thuật); Tiếng Anh, Tin học; Hoạt động tập thể. - Lớp 6 Chương trình GDPT 2018 gồm các môn: Ngữ văn, Toán, Ngoại ngữ 1, Giáo dục công dân, Khoa học tự nhiên (Vật lí, Hóa học, Sinh học), Lịch sử và Địa lí, Công nghệ, Giáo dục thể chất, Nghệ thuật, Tin học (trở thành bắt buộc, khác với trước đây là tự chọn). Hoạt động trải nghiệm sáng tạo. - Sự thay đổi về nội dung học các em được tiếp xúc với nhiều môn học khác nhau, nội dung trừu tượng, phong phú sâu sắc hơn, đòi hỏi các em có sự thay đổi về phương pháp học. So với lớp 5 xuất hiện sự "mới lạ" của môn Khoa học tự nhiên (Vật lí, Hóa học, Sinh học) sẽ làm các em bỡ ngỡ: Môn Vật lí với những bài học trừu tượng, nếu không nghe giảng kĩ các em sẽ không hiểu hết; Môn Toán, phần đầu chương trình là học về tập hợp, lũy thừa các em sẽ thấy nhiều xa lạ về kiến thức lẫn cách trình bày bài làm; Môn Anh văn ở tiểu học chủ yếu là vui học, nghe nói mẫu câu thông thường quen thuộc thì lớp 6 phải thuộc từ vựng, hiểu ngữ pháp mới có thể làm bài được.
4. Sự thay đổi về phương pháp học
- Ở lớp 5 mỗi giáo viên chủ nhiệm có thể dạy nhiều môn học, lớp học 2 buổi/ngày, mỗi tiết 35 phút, một buổi giáo viên có thể dạy từ 2-3 tiết; tốc độ đọc, viết hoàn toàn khác, học sinh viết giấy kẻ 5 ô li và tốc độ viết chậm hơn, mổi ngày đến trường học sinh được học với giáo viên chủ nhiệm nhiều hơn nên tiểu học được gọi là “ông thầy tổng thể”. Khi lên lớp 6 việc học cũng bao điều mới lạ với các em, mỗi thầy cô dạy 1 môn, 1 tiết học 45 phút, do nhiều em quen viết nắn nót khi học tiểu học nên lên lớp 6 viết không kịp dẫn đến viết tắt, viết thiếu nét. - Sự thay đổi về phương pháp dạy học và hình thức học tập, ở mỗi môn học có 1 giáo viên giảng dạy, vì vậy các em được học với nhiều thầy cô. Mỗi thầy, cô có cách trình bày, phương pháp dạy học khác nhau nên cách dạy và nhân cách của người thầy cũng tác động vào việc hình thành và phát triển trí tuệ, cách lập luận, nhân cách của các em. Ở trường THCS, các môn học sẽ nhiều hơn, kiến thức nâng cao hơn, các môn học đòi hỏi nhiều tính suy luận và logic. Trẻ rất cần được cha mẹ khích lệ, động viên và định hướng để tự tin thích ứng với môi trường học tập mới. Cha mẹ nên chuẩn bị cho con cơ hội làm quen với môi trường học tập mới, tham quan trước trường THCS sẽ theo học lớp 6 càng sớm càng tốt. PHHS cần tìm hiểu kĩ về ngôi trường mới về đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất, chương trình học tập, hoạt động thể chất, hoạt động ngoại khóa…… Hiện nay, có một số cha mẹ học sinh thường thể hiện sự quan tâm đến việc học của con em bằng cách cho đi học thêm nhiều môn nhiều nơi, như vậy suốt tuần chỉ có học và học và liệu học như thế các em có tiến bộ hơn? Việc quá tải do áp đặt mục tiêu từ bố mẹ đôi khi vô tình đã khiến học sinh chán nản trường học, biến những năm tháng đầu lên học THCS lẽ ra hạnh phúc nhất thành những chuỗi ngày căng thẳng đối với các em.
5. Kiểm tra đánh giá
Ở lớp 5 học sinh đánh giá theo Thông tư 22 trong quá trình học tập, giáo viên chủ yếu đánh giá, nhận xét, không chấm bài; một năm học chỉ có kiểm tra định kỳ 4 giai đoạn gồm: GK1, HK1, GK2 và cuối năm học còn lên lớp 6 số bài kiểm tra với thời gian làm bài khác nhau sẽ nhiều hơn do vậy sẽ có phụ huynh thắc mắc khi học tiểu học được đánh giá hoàn thành xuất sắc các nội dung học tập và rèn luyện nhưng khi mới bước lên lớp 6 đã nhận được phản ánh là tiếp thu chậm, học lực trung bình, không tập trung… Cha mẹ cần chuẩn bị cho con tâm thế bước vào học THCS như việc học tập ở nhà, nhất là giai đoạn đầu, các phụ huynh nên theo dõi, động viên các em vì nội dung học ở THCS khác với tiểu học. Đặc biệt, khi trẻ bước vào lớp 6, trẻ cần được cha mẹ định hướng để làm quen với việc tự giác trong học tập, để con thực sự hứng khởi với việc học chứ không phải là ép buộc trẻ học theo nhu cầu của cha mẹ. Dĩ nhiên, vẫn cần có những áp lực nhất định để trẻ phát huy hết năng lực và học tập nghiêm túc.
II. NHỮNG ĐIỂU CHA MẸ CẤN CHUẨN BỊ
1. Chuẩn vị về tâm lý
- Cha mẹ nên biết việc đầu tiên làm cho các em trở nên nhút nhát từ buổi học đầu tiên bởi vì là từ học sinh lớn nhất của trường tiểu học lại trở thành nhỏ nhất của trường THCS. Nhìn các anh chị lớp trên to lớn, lanh lợi, các em bỗng thấy mình sao nhỏ bé, ngờ nghệch, nếu bị các anh chị lớp trên hù dọa lại càng sợ hơn. Do vậy những buổi đầu cha mẹ cần quan tâm, chia sẽ nhiều hơn. Một số câu hỏi khi đón trẻ như: Chào con những lúc đưa đón; Hôm nay con học có vui không? Buổi học hôm nay có gì vui kể bố mẹ nghe; Điều gì con tâm đắc nhất ngày hôm nay; Điều gì con chưa hiểu; điều gì khó khăn nhất; Điều gì bố mẹ cần trao đỏi thông tin thầy cô giáo. - Tâm lý của lứa tuổi 11-14 phát triến rất nhanh, lứa tuổi này có một vị trí đặc biệt và tầm quan trọng to lớn trong thời kỳ phát triển của trẻ em, thời kỳ chuyển tiếp từ tuổi thơ sang tuổi trưởng thành nên phụ huynh chớ nên “coi thường” bởi đây là giai đoạn dậy thì. Lứa tuổi này, các em có bước nhảy vọt về thể chất lẫn tinh thần nên thoắt vui, thoắt buồn, ương bướng. Do vậy, bố mẹ nên dạy theo phương pháp “lạt mềm buộc chặt”. Hơn nữa giai đoạn này các em đang tập khẳng định mình nên không phải lời khuyên, dạy bảo nào của bố mẹ các em cũng muốn nghe mà các em muốn được đối xử như người lớn chứ không phải bảo sao nghe vậy. - Xã hội ngày càng phát triển, nhiều bậc cha mẹ lúng túng trước những thay đổi của chính con em mình và không biết cách làm thế nào để có thể hòa nhịp cùng với con, hiểu và chia sẻ cùng con khi mà khoảng cách thế hệ đang ngày càng trở thành một vật ngăn cản không nhỏ. Do vậy hơn lúc nào hết giai đoạn này bố mẹ phải lắng nghe con, làm bạn cùng con là điều cha mẹ cần làm nhất trong những buổi đầu khi con vào học lớp 6. - Nhìn cung tâm lý chúng ta có thói quen áp đặt, lứa tuổi thiếu niên đang trong thời kỳ muốn nổi loạn, có nhiều biểu hiện như bố mẹ không muốn cho con chơi với con của một người khác nhưng càng cấm, các em càng chơi. Những trường hợp này các cha mẹ phải động viên an ủi con theo cách nên chọn bạn mà chơi như chọn sách mà đọc, đối với việc khuyên giải, phụ huynh không nên khuyên giải các em trước đám đông, trước tập thể gia đình, nhất là trong bữa ăn mà nên khuyên giải theo cách riêng tư và lựa chọn thời điểm thích hợp như đi chơi cuối tuần. - Có thể nói để thuận lợi cho con ở năm học đầu cấp ở lớp 6 thì sự chuẩn bị cho con về mặt tâm lí là vô cùng quan trọng, điều này sẽ giúp con xóa bỏ những rào cản để con thoải mái và tự tin khi hòa nhập với môi trường mới. Song song với đó cha mẹ cũng cần chủ động chuẩn bị sớm cho con về mặt kiến thức, giúp con thay đổi và làm quen dần với phương pháp dạy và học ở cấp THCS để học tập đạt hiệu quả.
2. Kỹ năng sống cần thiết dành cho học sinh lớp 6
- Đối với học sinh đầu cấp THCS, lứa tuổi 11-14 là lứa tuổi có nhiều thay đổi mạnh mẽ về thể chất, sức khỏe và tâm sinh lý. Với ý thức muốn làm người lớn, muốn khẳng định mình trong gia đình lẫn ngoài xã hội trong khi các bậc cha mẹ, thầy cô vẫn coi các con là trẻ con. Vì vậy, cha mẹ cần động viên, dìu dắt quan tâm giúp đỡ các con trong giai đoạn này, giáo dục các con những kỹ năng sống cần trang bị cho lứa tuổi thiếu niên. - Những kĩ năng cần trang bị cho học sinh THCS để phát huy sự tự tin, năng động, sáng tạo của các con với những kỹ năng cần thiết như: Kỹ năng điều chỉnh và quản lý cảm xúc, Kỹ năng tự phục vụ bản thân, Kỹ năng quản lý thời gian hiệu quả, Kỹ năng xác lập mục tiêu cuộc đời, Kỹ năng giao tiếp và ứng xử, Kỹ năng đánh giá và phân biệt hành vi, Kỹ năng thể hiện tự tin trước đám đông, Kỹ năng đối diện và ứng phó khó khăn trong cuộc sống, Kỹ năng hợp tác, chia sẻ, Kỹ năng nhận tự thức và đánh giá bản thân. - Những học sinh năng động, tự tin mạnh dạn bày tỏ chính kiến của mình thường có mức yêu cầu cao đối với bản thân. Để giáo dục cho học sinh rèn luyện và hình thành những kỹ năng sống cần có sự nỗ lực từ nhiều phía: Gia đình, nhà trường, xã hội và chính bản thân học sinh - Theo Chương trình GDPT 2018, để hình thành và phát triển năng lực “tự chủ và tự học”, “giải quyết vấn đề và sáng tạo” thì việc chuẩn bị kĩ năng giao tiếp, hòa nhập với các nhóm, cộng đồng là việc rất cần thiết, khi hết giờ học bài nên cho con tham gia phụ các công việc cùng với bố mẹ theo sức của mình, nếu phụ huynh cứ sợ con làm hỏng thì không bao giờ trẻ trưởng thành. Các em bảo vệ lời nói của mình bằng cả lời nói và hành động điều đó đòi hỏi người lớn cần biết cách tôn trọng tính độc lập và quyển bình đẳng của thiếu niên, cần gương mẫu, khéo léo, tế nhị trong mọi vấn đề để trẻ không tự ái, tuyệt đối không la mắng chửi rủa khi con lỡ may làm hỏng đồ đạc ngoài mong muốn.
III. NHỮNG ĐIỀU CHA MẸ CẦN LÀM
1. Giúp con hòa nhập với môi trường mới
- Lớp 6 chuyển cấp cũng đồng nghĩa với việc con sẽ chuyển sang một môi trường mới với thầy cô, bạn bè mới do vậy cha mẹ phải cho con hiểu rằng “Lên lớp 6 con sẽ phải làm quen với rất nhiều cái mới, đó là môi trường học tập, thầy cô, bạn bè mới” Vì vậy, cha mẹ cần chú trọng đến việc chuẩn bị cho con về mặt tâm lí và trang bị kỹ năng giao tiếp để con sẵn sàng tiếp nhận với cái mới, nhanh chóng hòa đồng với thầy cô, bạn bè cũng như làm quen với môi trường để học tập tốt hơn". - Việc trang bị kỹ năng giao tiếp để con làm quen với thầy cô, bạn bè, những người đầu tiên ảnh hưởng tới con trong suốt thời gian học tập, là vô cùng quan trọng. Điều này sẽ quyết định đến chất lượng học tập của con cũng như tạo cho con năng lượng tích cực và niềm vui khi đến trường. Ngoài ra, cha mẹ hãy dành thời gian trò chuyện với con nhiều hơn, dạy con cách bày tỏ quan điểm, tôn trọng những sự khác biệt để con trở nên hòa đồng hơn.
2. Thường xuyên học cùng con
Không chỉ thay đổi về môi trường học tập, học sinh lên lớp 6 sẽ còn phải “đối mặt” với rất nhiều sự khác biệt so với lớp 5 cấp tiểu học, cụ thể là về phương pháp dạy và học, hình thức kiểm tra đánh giá, số lượng môn học tăng lên, mức độ yêu cầu của các đơn vị kiến thức nhiều hơn và nâng cao hơn. Mỗi giáo viên sẽ phụ trách một môn học, mỗi môn học lại có yêu cầu riêng về sách vở, quy định riêng về nền nếp, kiểm tra, soạn bài. Do đó cha mẹ cần luyện cho con kỷ luật và nền nếp trong học tập bởi việc học và đánh giá kết quả học tập ở bậc THCS sẽ không còn thoải mái và nhẹ nhàng như ở cấp tiểu học. Để từng bước đưa con vào “khuôn khổ” này và giúp con thích nghi nhanh, cha mẹ nên xây dựng thời gian biểu cụ thể, đảm bảo cân đối với lịch học của con ở trường cũng như phù hợp với lịch sinh hoạt chung của cả gia đình, để giúp con duy trì thói quen và dần hình thành nền nếp. Cha mẹ cần trao đổi thẳng thắn với con để con nắm được sự thay đổi ở lớp 6 so với tiểu học, sau đó hướng dẫn con về phương pháp học phù hợp với từng môn học. Đặc biệt cha mẹ cần luyện cho con kỹ năng viết nhanh để theo kịp tiến độ của tiết học, cũng như rèn cho con khả năng tập trung để tiếp thu kiến thức của bài học một cách hiệu quả. Đặc biệt mỗi buổi tối các bậc cha mẹ nên dành thời gian trao đổi học bài cùng con. Đặc biệt đối với các môn học con có năng khiếu, cha mẹ cần khuyến khích con để giúp con phát huy, đạt kết quả như mong muốn. Với những môn học con còn học yếu hoặc tỏ ra chán ghét hãy tạo động lực cho con để giúp con thay đổi tinh thần học tập. 3. Phương pháp học tập hiệu quả
Cha mẹ cần chuẩn bị cho con tâm thế bước vào học THCS như việc học tập ở nhà, các phụ huynh nên theo dõi, động viên quan tâm tới con trong việc học tập, tránh tối đa việc xỉ vả, mắng nhiếc khi con không hoàn thành yêu cầu của thầy cô và của bố mẹ vì ở tuổi này, các em rất dễ bị tự ái. Đặc biệt, khi trẻ bước vào lớp 6, trẻ cần được cha mẹ định hướng để làm quen với việc tự giác trong học tập, để con thực sự hứng khởi với việc học chứ không phải là ép buộc trẻ học theo nhu cầu của cha mẹ. Dĩ nhiên, vẫn cần có những áp lực nhất định để trẻ phát huy hết năng lực và học tập nghiêm túc. Năm học 2021-2022 là năm học đầu tiên triển khai SGK lớp 6 theo Chương trình GDPT 2018, để phấn đấu mỗi trường học là một môi trường giáo dục lành mạnh, dân chủ, an toàn, thân thiện, chất lượng và bình đẳng, tạo ra một “Thương hiệu riêng” để đội ngũ các thầy cô giáo tin tưởng, phấn khởi cống hiến cho hoạt động dạy học, các em học sinh cảm thấy hạnh phúc và luôn cảm nhận được “Mỗi ngày đến trường là một ngày vui” và “đi học là hạnh phúc” thì sự quan tâm, phối hợp giữa nhà trường và gia đình là rất quan trọng góp phần thành công của chương trình GDPT 2018./.
Phòng GDTH Sở GDĐT
